کد مطلب:25214 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » ادعيه و زيارت

چرا يكي از دعاهاي پيامبر (ص) در مسجد مباهله كه بين مسلمانان اختلاف و درگيري پيش نيايد، مستجاب نشد؟

در كتابهاي روايي چنين روايتي وجود دارد، ليكن درست بودن آن ماية تأمل است. در برخي منابع آمده است كه پيامبر سه دعا كرد. ايمني امت از غرق شدن، قحطي و اختلافات داخلي.[42]

نيز آمده است: سه دعاي پيامبر عبارت است از: ايمني امت از تسلط بيگانگان و دشمنان بر آنان، قحطي و اختلافات داخلي.[43] در برخي ديگر: ايمني از عذابهاي آسماني و... آمده است.[44]

مفسران نوشتهاند: وقتي آية 65 سورة انعام نازل شد بگو او توانا است به اين كه بر شما عذابي از فراز يا فرودتن برانگيزد يا شما را گرفتار اختلاف كلمه كند و به بعضي از شما خشم و بلاي بعضي ديگر را بچشاند). بر پيامبر گران آمد. رسول خدا به جبرئيل با نگراني اظهار داشت كه در صورت نزول عذاب امتش نابود ميشود. جبرئيل به پيامبر عرضه داشت كه از خداوند بخواهد تا عذاب را از امتش بردارد. به دنبال اين سخن، پيامبر از خدا خواست كه عذابهاي مذكور در آية 65 انعام، از امتش برداشته شود. خداوند دعاي پيامبر را نسبت به دو عذاب اول اجابت نمود، ولي نسبت به عذاب سوم اجابت ننمود.[45]

علامة طباطبايي در تفسير الميزان و در ذيل آية قل هو القادر علي أن يبعث عليكم عذاباً من فوقكم[46] مينويسد:

سيوطي در درالمنثور و ابن كثير در تفسيرش اخباري روايت كردهاند، كه وقتي اين آيه نازل شد، رسول خدا بعد از استعاذه از درگاه خدا براي امتش دعا كرد كه عذابهايي را كه در آيه بيان شده، از امتش بردارد. خدا دعايش را در مورد برخي عذابها اجابت نمود و در مورد برخي ديگر مستجاب ننمود. اين دعاي مستجاب نشده، امنيت امت از تفرقه است .

علامة طباطبايي بعد از نقل اين روايت مينويسد: به چند دليل نميتوان به اين روايت اعتماد نمود:

1ـ اين روايت مخالف با ظاهر آية بعدي قرآن است. و كذب به قومك و هو الحق. قل لستُ عليكم بوكيل * لكل نبأ مستقر وسوف تعلمون[47] كه در اين آيه امت را از عذابهاي الهي بيم ميدهد.

2ـ در رواياتي كه ميگويد: پيامبر (ص) بعد از نزول آية 65 انعام دعا كرد و دعايش مستجاب شد، اختلافات و تعارضات بسياري وجود دارد؛ در برخي آمده است كه حضرت سه چيز از خدا خواست و در برخي ديگر چهار چيز؛ در برخي دو دعا مستجاب شد و در برخي يك دعا نيز درخواستهاي پيامبر چه بود، متفاوت است. در برخي از روايات ايمني امت از ريزش سنگهاي آسماني و غرق و تفرقه و جنگ و خونريزي، در برخي ديگر ايمني از غرق شدن و قحطي و جنگ داخل و در برخي ديگر ايمني از قحطي عمومي و تسلط دشمنان خارجي بر آنان و جنگهاي داخلي ذكر شده است. اختلاف و تعارض در تعداد دعاها، دعاهاي به اجابت رسيده و محتواي دعاها، موجب بي اعتمادي به اين روايات ميشود.

3ـ اين روايت: كه از طريق شيعه و سني نقل شده است مبني بر اين كه همة عذابهاي ياد شدة در آية آ در اين امت واقع خواهند شد، معارض است .

4ـ مشكل ديگري كه اين روايات دارد، اين است كه در بعضي آمده است: پيامبر (ص) در حرة نبي معاويه كه يكي از آباديهاي انصار ميباشد و در بلوك عالية مدينه واقع است، اين دعا را بر زبان جاري نمود، و حال آن كه سورة انعام، مكيه است و اين آيات يادشده در مكه نازل شده است. اين ميرساند كه نميتوان به اين روايت اعتماد كرد.[48]

افزون بر اينها اگر بپذيريم دو دعاي پيامبر امنيت از قحطي و تسلط دشمنان مستجاب شده است، اما ميبينيم ابتلاي امت به اين دو در تاريخ و حوادث جهان اسلامي بي سابقه نيست. بارها خطر قحطي، نيز تسلط بيگانگان همانند حملة مغول وصليبيان، امت را تهديد نموده است. بنابراين پذيرش دعاهاي مستجاب شده مشكل است. و ديگر اين كه چه وجهي دارد دعاي امنيت امت از اختلاف اجابت نشود؟ ممكن است اين روايت نوعي توجيه اختلافات جامعة اسلامي باشد، كه نظيرش در اين باره بسيار است در اين نوشتار جاي بحث آن نيست .

[42] شيخ صدوق، خصال، ص 83.

[43] مالك بن انس، الموطّا، ج 1، ص 216؛ مجلسي، بحارالانوار، ج 22، ص 443.

[44] علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج 7، ص 150.

[45] فخر رازي، تفسير كبير، ج 13، ص 23؛ طبرسي، تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 315.

[46] انعام (6) آية 65.

[47] همان، آية 66 و 67.

[48] ترجمه تفسير الميزان، ج 7، ص 236 - 240.